AİLE HUKUKUNDA ARABULUCULUK TÜRK YARGI SİSTEMİNE ETKİLERİ VE ÖNEMİ

13 Ocak 2025 Pazartesi

Türk yargı sistemi, özellikle aile hukuku alanında giderek artan dava sayısı nedeniyle büyük bir yük altındadır. Mahkemelerin iş yükü, personel yetersizliği ve süreçlerin uzunluğu, sadece yargıyı değil, tarafların psikolojik, sosyal ve ekonomik durumlarını da olumsuz etkilemektedir. Aile hukukunda yaşanan bu sorunların çözümünde “Arabuluculuk” müessesesi, etkin bir alternatif olarak ön plana çıkmaktadır. Bu makalede, Türk aile hukuku yargılamasında yaşanan temel sorunlardan yola çıkarak arabuluculuk müessesesinin önemi ve yargıya olası olumlu etkileri ele alınacaktır.

Aile Hukuku Yargılamasında Karşılaşılan Sorunlar

1. Yargılamanın Uzun Sürmesi

• Türkiye’de boşanma davalarının çokluğu, mahkemelerin kapasitesini aşan bir iş yükü yaratmaktadır. Bu durum, yargılamaların yıllarca sürmesine neden olmaktadır.
• Dilekçe aşamaları ve kanundan kaynaklanan yasal süreler, davaların başlamasını bile geciktirmektedir.
• Yargılama sürecinde nafakanın ödenmemesi veya icrası gibi sorunlar, yalnızca aile mahkemelerini değil, icra ve icra ceza mahkemelerini de meşgul ederek yargının diğer alanlarında da tıkanıklığa yol açmaktadır.

2. Çocuklar Üzerindeki Olumsuz Etkiler

• Boşanma sürecinde çocukların ebeveynler arası çatışmadan zarar görmesi, hatta “ebeveyn yabancılaştırma sendromu” yaşamaları yaygın bir sorundur.
• Uzayan davalar nedeniyle çocukların, ebeveynlerden biriyle sağlıklı ilişki kurması zorlaşmaktadır.
• Çocuğa sunulan sosyal desteklerin yetersizliği, çocuğun psikolojik olarak yalnız kalmasına neden olmaktadır.

3. Taraflar Arasındaki İlişkilerin Kötüleşmesi

• Uzayan dava süreçleri, tarafların çatışmalarını daha da derinleştirerek ilişkilerini tamamen kopma noktasına getirebilmektedir.
• Nafaka, tazminat ve mal paylaşımı konularında uzlaşma sağlanamaması, tarafların maddi ve manevi kayıplarını artırmaktadır.

4. Ekonomik ve Toplumsal Sonuçlar

• Boşanma davalarının maliyetli olması, tarafların maddi kaynaklarını tüketirken, evliliklerini sürdürmek zorunda kalmalarına da neden olabilmektedir.
• Süreçlerin uzaması, toplumda aile kurumuna olan güveni zedelemekte ve özellikle çocuklar üzerinde telafisi zor bir etki bırakmaktadır.

Aile Hukukunda Arabuluculuğun Getireceği Çözümler

1. Yargının Yükünün Hafifletilmesi

• Arabuluculuk, mahkemeye gitmeden sorunların çözülmesine olanak tanıyarak yargı sisteminin iş yükünü azaltır.
• Uzun yargılama süreçlerinden kaynaklanan gecikmelerin önüne geçilir ve davalar daha hızlı sonuçlanır.

2. Çocuk Merkezli Arabuluculuk

• Arabuluculuk süreçleri, çocuğun üstün yararını gözeterek ebeveynler arasında uzlaşmayı teşvik eder.
• Çocukların sesinin duyulacağı ve haklarının korunacağı bir süreç oluşturulabilir.
• Arabuluculuk esnasında psikolog ve sosyal hizmet uzmanlarının yer alması, çocuğun psikolojik olarak korunmasını sağlar.

3. Taraflar Arasındaki İletişimin Güçlendirilmesi

• Arabuluculuk, tarafların iletişim becerilerini geliştirerek uzlaşmalarını kolaylaştırır. Bu süreç, ilişkilerin tamamen kopmasını engelleyebilir.
• Maddi ve manevi tazminat, velayet ve mal paylaşımı gibi konularda hızlı ve etkili çözümler sunar.

4. Ekonomik ve Toplumsal Kazanımlar

• Mahkemeye gitmeden çözülen davalar, tarafların masraflarını önemli ölçüde azaltır.
• Süreçlerin kısalması, toplumda aile kurumuna duyulan güvenin yeniden tesis edilmesine katkı sağlar.

5. Zorunlu Arabuluculuk ve Eğitimli Arabulucular

• Boşanma, nafaka ve velayet gibi hassas konularda arabuluculuğun zorunlu hale getirilmesi önerilebilir.
• Arabulucuların aile hukuku konusunda özel olarak eğitilmesi, sürecin etkinliğini artıracaktır.

6. Teknoloji ile Desteklenen Arabuluculuk

• Online arabuluculuk sistemlerinin geliştirilmesi, tarafların süreçlere daha kolay erişimini sağlar.
• Bu yöntem, özellikle farklı şehirlerde bulunan taraflar için hızlı ve ekonomik bir çözüm sunar.

Başarılı Uygulama Örnekleri

• Avustralya: Çocuk velayeti ve boşanma davalarında zorunlu arabuluculuk uygulanarak mahkeme süreçleri hızlandırılmıştır.
• İtalya ve Kanada: Ekonomik ve psikolojik konuların çözümünde arabuluculuk sistemleri etkin şekilde kullanılmıştır.
• Türkiye bu modellerden ilham alarak kendi hukuki altyapısına uygun düzenlemeler geliştirebilir.

Sonuç: Türk Yargısında Arabuluculuğun Önemi

“Aile Hukukunda Arabuluculuk” müessesesi, Türk yargı sisteminin mevcut sorunlarına çözüm sunabilecek önemli bir araçtır. Yargılamaların hızlanması, çocuk haklarının korunması, taraflar arasındaki çatışmaların azaltılması ve toplumun ekonomik ve sosyal refahının artırılması gibi çok yönlü katkılar sağlayabilir.

Arabuluculuk sayesinde, taraflar daha hızlı, ekonomik ve yapıcı bir şekilde çözüme ulaşırken, aile kurumunun ve toplumsal barışın korunması da mümkün olacaktır. Türk yargı sistemi, bu müesseseyi daha etkin ve yaygın bir şekilde uygulayarak hem bireyler hem de toplum için daha adil ve sürdürülebilir bir çözüm modeli sunabilir.